Świder (Świdryk, Świdrzykowic) Jan z Pękowic i Modlnicy Wielkiej h. Prus (zm. 1499), komornik i podsędek sądu ziemskiego krakowskiego, sędzia grodzki krakowski.
Był synem Świdra z Pękowic (gm. Zielonki). Miał braci: Stanisława (występował w l. 1450—88), ożenionego z Małgorzatą, córką Pawła Bodzęty z Modlnicy Wielkiej, potem z Agnieszką, Macieja (występował w l. 1462—1501), ożenionego z Anną z Łaganowa, oraz Mikołaja (występował w l. 1457—1501), ożenionego z Barbarą z Dobrej, a także siostrę Elżbietę, żonę Jakuba z Nowej Wsi.
Ś. pojawił się po raz pierwszy w źródłach 2 X 1441, gdy przed sądem wiecowym zakwestionował szlachectwo Piotra z Pękowic, sołtysa w Tarnowej. Sprawę przegrał i na mocy wyroku sądowego musiał uiścić karę «piętnaście» Piotrowi i sądowi. Ok. r. 1446 nabył niewielką część Będkowic, leżących w pobliżu Modlnicy Wielkiej, do której z powodu konfliktów z innymi dziedzicami Pękowic przeniósł się po r. 1449 z bratem Stanisławem. W r. 1452 kupił od dziedzica Piotra z Modlnicy za 150 grzywien część Modlnicy Wielkiej wraz z częścią prawa patronatu miejscowego kościoła. Odtąd pisał się wyłącznie z Modlnicy. W r. 1457, wspólnie z bratem Stanisławem, dokonał zabójstwa Piotra z Pękowic, do którego żywił głęboką urazę. Wyrokiem sądu obaj zostali skazani na zapłacenie główszczyzny Elenie, wdowie po Piotrze, i jej synom.
Przed r. 1459 został Ś. pokojowcem Stanisława Młodziejowskiego h. Starykoń, syna Stanisława Szafrańca; na tym stanowisku był zatrudniony do r. 1469. Młodziejowski wspierał go materialnie, w r. 1460 dał mu w zastaw wieś Trojanowice, a w l. 1463, 1469 i 1473 ustanowił swym pełnomocnikiem przed sądem. Ś. stopniowo odzyskiwał dobre imię, a nawet zaczął zdobywać autorytet i poparcie szlachty ziemi krakowskiej, co umożliwiło mu objęcie w r. 1471 urzędu komornika w sądzie ziemskim krakowskim, na którym pozostał do r. 1487. W tym charakterze uczestniczył w zawiązywaniu, rozpatrywaniu i rozstrzyganiu wielu spraw sądowych, m.in. w r. 1476 w imieniu sędziego krakowskiego Jana Bohuna z Donosów pozywał Szczepana Pogórskiego z Brzezia i Jana z Młoszowej, a w r. 1481 wraz z sędzią Mikołajem Straszem z Białaczowa i drugim komornikiem Wojszykiem ustanowił zakład 1 tys. grzywien w sprawie ugody majątkowej między braćmi Markiem, Ratołdem, Janem i Jerzym ze Skrzydlnej. Jako sędzia polubowny do szlacheckich sądów rozjemczych rozstrzygnął w r. 1483 wraz z Mikołajem z Tęczyna, Mikołajem Grzymałą z Tczycy, Stanisławem Oraczowskim, sędzią grodzkim krakowskim, i Andrzejem ze Stradomii spór o kmiecia Jana Madeja między Mikołajem Cikowskim a Piotrem Kotem z Przybenic na korzyść Cikowskiego. W uznaniu zasług Ś-a szlachta zgromadzona na zjeździe generalnym w Krakowie przeforsowała 7 V 1490 jego wybór na podsędka ziemi krakowskiej, co zatwierdził król Kazimierz Jagiellończyk. Odtąd Ś. aż do śmierci brał aktywny udział w posiedzeniach sądu ziemskiego krakowskiego, najczęściej towarzysząc sędziemu Mikołajowi Straszowi z Białaczowa, lub też z nim potwierdzając wcześniejsze transakcje majątkowe zawarte za kadencji swego poprzednika na urzędzie w l. 1478—90, podsędka Marcina z Kowar. Nadal sądził jako sędzia polubowny, m.in. w r. 1497 w sporze między braćmi Minockimi z Minogi, czy w r. 1499 w sporze o wieś Pielgrzymowice między Mikołajem Jordanem z Zakliczyna a Marcinem Sokołowskim. W l. 1496—9 był sędzią grodzkim krakowskim, a w l. 1498—9 zasiadał wielokrotnie w sądzie komisarycznym, rozpatrującym sprawy szlachty ziemi krakowskiej, która z różnych powodów nie dopełniła obowiązku służby wojskowej w pospolitym ruszeniu i nie stawiła się na wyprawę mołdawską w r. 1497. Ś. dbał o swe modlnickie dobra. W r. 1460 kupił karczmę przynależną do Modlnicy Wielkiej, stojącą przy wielkiej drodze olkuskiej. W l. 1468, 1471, 1476 i 1481 dokupił kolejne części Modlnicy. Posiadał tam dwór i folwark, a granice starał się utrzymać w nienaruszonym stanie, tocząc długoletnie procesy, m.in. w l. 1487 i 1489 z Mikołajem Nosem z sąsiedniej Małej Modlnicy (obecnie Modlniczka). W dzierżawie lub zastawie posiadał od r. 1448 karczmę w Lgocie (paraf. Dłużec) oraz dwa łany kmiece w Libertowie, w r. 1461 Wolę nad Wisłą koło Kościelnik, w r. 1464 dziedzinę w Więckowicach, w r.n. siedliska kmiece w Kawcu, w r. 1466 część Makocic, w r. 1468 łąki w Ikmanowicach i Garlicę Pośrednią; miał także łany poddanych w Bąkowej Woli w l. 1475—6, dwa łany osiadłe w Paczółtowicach w r. 1476, oraz w l. 1483—99 Nową Wieś. Ś. zmarł w r. 1499.
Od ok. r. 1478 żoną Ś-a była Katarzyna, córka Wierzbięty z Piekar (paraf. Kościelec), siostra Jana i Spytka z Sokołowic, której t.r. zapisał Ś. 100 fl. węgierskich w złocie z tytułu posagu i wiana na połowie swych dóbr dziedzicznych w Modlnicy Wielkiej. W r. 1480 skwitował braci żony z tytułu wypłacenia jej posagu w wysokości 20 grzywien. Z tego małżeństwa pochodzili: syn Jan Wierzbięta, poświadczony w źródłach w l. 1497—1523, który w r. 1503 sprzedał Modlnicę Wielką wraz z prawem patronatu kościoła Salomonowi Imbramowi, mieszczaninowi krakowskiemu, żonaty z Katarzyną, córką Wojciecha Szczepanowskiego z Bydlina, oraz córka Anna, od r. 1497 żona Grzegorza Smoka z Broniszowa. Drugą żoną Ś-a była poślubiona przed r. 1497 nieznana bliżej Zofia.
Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, Kr. 1975 cz. 1 nr 701, 711; Słown. hist.-geogr. ziem pol., V (Modlnica Wielka, tu wykaz źródeł, Modlnica Mała); — Kurtyka, Tęczyńscy; Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń, Kat. 2001 s. 426, 429; — Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 72, 82, 141; Materiały do Kodeksu Dyplomatycznego Małopolski, Kr. 2014 V nr 442, 866, 945, 950, 1516, 1521, 1549, 1572, 1594, 1687, 1717, 1753, 1866, 1975, 2077 (e-book); — Arch. Narod. w Kr., Oddz. na Wawelu: Castr. Crac., t. 10 s. 981, t. 11 s. 60, Terr. Crac., t. 12 s. 173, 250, t. 13 s. 176, 323.
Jacek Laberschek